چنارهای بی سر و خسته شهر ما

به گزارش درسیاهکل، این یادداشت به دلیل هرس درختان چنار سیاهکل توسط اداره برق این شهرستان در روزهای گذشته، به صورت مجدد بازنشر می شود.

درسیاهکل/سجاد کوچک نیا: در گیاه‌شناسی درخت یکی از بادوام ترین گیاهان است که با رشد کردن ساقه یا تنه از برگ‌ها نگهداری می‌کند. در برخی از تعریف‌ها از کاربردهای درخت از جمله این است که تنها گیاه چوبی است. تنها گیاهی است که از آن چوب به دست می‌آورند. نمی‌شود بلندای درختان را دقیق مشخص کرد، ولی روی‌هم‌رفته درختان بزرگسال دست‌کم به ۶ متر می‌رسند.
درختان نقش حساس و کلیدی در زندگی انسان ایفا می کنند که از جمله آن میتوان به مواردی چون تبدیل گاز کربن دی اکسید CO2 به اکسیژن O2 ، تامین غدا ، کمک به حفظ گونه های جانوری ، زیبایی محیط و جلوگیری از بیابان زایی و سیلابها و … ، اشاره نمود چنان که در مقاله ای با عنوان “نقش مبلمان شهری بر هویت شهری و شهرسازی ” نوشته حجت ارژنگی می خوانیم.
به درستی کمتر مکانی است که برای نشستن افراد در نظر گرفته شده باشد ولی فاقد گل، گیاه و چمن باشد . تاثیری که این عناصر به خصوص گلهای معطر رنگی، در تلفیق با سایر اجزا بر انسان دارد خود به خود پرورنده محیطی آرامش بخش و دلپذیر خواهد بود .

حتی در کشورها و مناطق گرمسیر نیز از گل و گیاه و درختهای ویژه آن اقلیم همراه با صرفه جویی آب و سیستمهای قطره ای استفاده می شود . در مناطق خوش آب و هوا ، پر باران و معتدل از جمله شمال ایران، از این نعمت بهره کافی برده می شود . اما نباید به صرف اقلیم و طبیعت اصل طراحی و چیدمان عناصر خدمات شهری به دست فراموشی سپرده شود ، اگرچه طبیعت زیبایی خاص خود را داراست .

خوشبختانه در بسیاری ا ز شهرهای شمالی کشورمان به این نکته توجه لازم می شود بطوری که برای مبلمان شهری بسیاری از پارکها و بوستانهای منطقه ای از امکانات محلی و بومی استفاده می شود که هم مقرون به صرفه و هم مناسب و زیبا است .
اما متاسفانه در برخی نقاط دیده شده که انسانها جفای بزرگی در حق درختان میکنند و عمدا باعث از بین بردن و آسیب رساندن به این موهبت الهی می شوند.
آسیب هایی از جمله قطع و امها و با آسیب هایی که به واسطه آن درخت به مرور زمان دچار آفت و خشکی شده و در نهایت از بین می رود.
در برخی کشورها قوانین سخت گیرانه ای در مورد قطع درختان و از بین بردن یا آسیب رساندن به عرصه های جنگلی وضع شده و در اخبار و مطالب سایت ها دیده و شنیده ایم که چه پروژه های نفتی و راهسازی بخاطر جلوگیری از قطع درختان متوقف شده اند و همچنین در برخی نقاط دنیا نیز از درختان به عنوان نماد ها و نشانه هایی از کشورشان یاد می نمایند آن چنان که میبینیم در کریسمس از درخت کاج کریسمس استفاده می شود یا در افتتاحیه رقابت های پارا المپیک یونان و یا درخت بلوط افتتاحیه المپیک ۲۰۱۲ لندن که همه اینها نشان از اهمیت فضای سبز و درختان دارد.
در کشور ما نیز سعی شده با وضع قوانین باز دارنده از این آسیب ها جلوگیری بعمل آید و همچنین در قرآن و احادیث نیز به حفظ درختان تاکید شده چنان که در سوره انعام آیه ۴۶ می خوانیم “اوست خدایی که درختان خودرو و برافراشته و ناخودرو را آفرید . . . اسراف نکنید که خداوند اسراف کاران را دوست نمی‌دارد” و یا پیامبر اعضم (ص ) می فرماید “خداوند درخت را برای انسان آفرید، از اینرو او باید درخت را بکارد، آن را آبیاری کند و در حفظ آن بکوشد.”

ولی با این حال هنوز هم دیده میشود که با سر پیچی از این قوانین ، فضای سبز و درختان را نابود می سازند که از جمله می توان به قطع بیش از ۷۰ اصله درخت کهنسال در خیابان ولی عصر(عج) تهران و یا نابودی جنگل های منطقه دیلمان در اثر برداشت بی رویه شرکت های بهره برداری از جنگل و مواردی از این دست اشاره نمود (باز کردن این موضوع در حوصله این نوشتار نبوده و نگارنده سعی بر انعکاس زوایای پنهان این مساله در نگاشته های آتی دارد ) که بعضی ها نشانه هایی از تخلفات اداری و عدم نظارت صحیح در سطوح پایین دستی می باشد .
در شهر سیاهکل هم همانند بیشتر شهر های ایران از درختان چنار برای ایجاد فضای سبز حاشیه خیابان استفاده شده و با توجه به قدمت خیابان اصلی این شهر سن تعدادی از این درختها به ۶۰ سال هم می رسد.

اما همانگونه که گفته شد سرپیچی از قوانین بازدارنده حفظ و احیای درختان توسط شهرداری بلای جان این موهبت الهی است که از جمله آن می توان به قطع دها اصله درخت ۳۰ ساله در خیابان شهید انصاری سیاهکل و سر برداری غیر اصولی چندین اصله درخت حاشیه بلوار میرزا کوچک خان توسط شهردار وقت در دو سال پیش و همچنین برچیدن درختان تنومند میدان شهرداری تا اداره پست در پی گسترش خیابان اصلی شهر ، اشاره نمود .

درختانی تنومند و ستبر که زیبایی خاصی به خیابان ها داده بود و با وعده های سر خرمن کاشت درخت چه های اصلاح شده به جای آن قطع و از بین برده شد . سر انجام چند درختچه تزئینی و چندین نهال نارنج در ابتدای خیابان شهید انصاری کاشته شد و مابقی به همانصورت رها گردید .

موضوع سر برداری درختهای ورودی شهر هم به زمانی مربوط می شود که در چند تابستان گذشته با هجوم آفت های درخت چنار شهردار وقت آسان ترین راه یعنی قطع درختان چندین ساله از ارتفاع دو متری را انتخاب نمود که کاری بدون اصول و هرگونه اقدام کارشناسی و فقط از سر رفع مسئولیت بود.
در این باره نمی توان گفت که خلا قانونی داریم چون در قانون حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی رویه درخت (مصوب ۱۳۵۲/۰۵/۱۱) در مواد ۲ و ۵ این قانون در مورد ساماندهی اشجار به صراحت آمده است :
ماده ۲- شهرداری‌ها در محدوده قانونی و حریم شهر مکلفند ظرف مدت یک سال شناسنامه شامل تعداد و نوع درختان محل‌های مشمول این قانون را تنظیم کنند و این شناسنامه که هر پنج سال یک مرتبه قابل تجدید می‌باشد ملاک و سند اجرای این قانون خواهد بود.
نحوه تنظیم شناسنامه‌ محل‌های مشمول این قانون به شرح زیر خواهد بود:
الف – شهرداری‌ها موظفند برگ شناسنامه را در دو نسخه جهت تکمیل به ساکنین محل‌های مشمول این قانون تسلیم دارند و مراتب را به طریق مقتضی به اطلاع ساکنین محل توزیع شناسنامه برسانند.
ب – مأمورین شهرداری موظفند ظرف سه ماه پس از توزیع برگ شناسنامه به محل‌های مربوط مراجعه و شناسنامه‌های تکمیل شده را در صورت لزوم رسیدگی و سپس گواهی نموده و یک نسخه از آن را به ساکن محل تسلیم دارند.
ج – در صورتی که برگ شناسنامه به وسیله ساکن محل تکمیل نشده بود مأمورین شهرداری با رعایت ماده ۳ این قانون در تنظیم و تکمیل شناسنامه اقدام و یک نسخه آن را به ساکن محل تسلیم می‌نماید.
شهرداری موظف است پس از وصول برگ شناسنامه‌های مربوط به هر منطقه مراتب را برای اطلاع ساکنین محل آگهی نماید. در صورتی که پس از یک ماه ساکنین یا مالکین اعتراض ننمایند شناسنامه ابلاغ شده تلقی می‌گردد. به اعتراضات واصله طبق مقررات آیین نامه مذکور در ماده ۱۲ رسیدگی می‌شود.
ماده ۵ – از بین بردن درختان واقع در معابر، پارک‌های عمومی، میادین داخل شهرها و همچنین در شاهراه‌ها و راه‌های عمومی خارج شهر به هر قطر ممنوع است. مگر طبق آیین‌نامه این قانون.
تبصره – کاشت و حفاظت و آبیاری درخت‌های معابر و میادین و پارک‌های عمومی از اهم وظایف شهرداری‌ها می‌باشد.

قطع نیمه بالایی درخت اگرچه باعث از بین رفتن حشرات مهاجم در کوتاه مدت بود ولی دو اشکال اساسی داشت.
اول اینکه باعث نمایی نا موزون به شهر می دهد و خود نیز یک ایراد زیست محیطی به حساب می آید.
دوم آینکه به مرور زمان با بارش های باران و رطوبت بالای هوا موجبات پوسیدگی و هجوم انگل ها و بیماری های درختان فراهم می آید.
برای این مورد هم پیشبینی کامل در قوانین انجام شده چنان که در مورد نگهداری از درختان در قوانین آمده است :
کاشت، حفاظت و آبیاری درختان و فضاهای سبز معابر، میادین، بزرگراه‌ها و بوستان‌های عمومی واقع در محدوده شهرها از وظایف شهرداری است و در سایر محل‌ها به عهده مالکان یا متصرفان است. درصورت اهمال مالکان و متصرفان در نگهداری درختان موجود در ملک خود، شهرداری با اخذ مجوز از دادستان رأساً نسبت به آبیاری و نگهداری آنها اقدام می کند و هزینه های انجام شده را به علاوه ۱۵درصد اضافی به عنوان کارمزد از مالک دریافت می کند ولی درصورت اعلام مالک مبنی بر نداشتن توانایی در نگهداری درختان، شهرداری می تواند به مالک مساعدت کرده و تنها هزینه های انجام شده را بدون دریافت کارمزد از مالک دریافت کند.
همچنین طبق آئین نامه« اصلاح قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب سال ۱۳۵۹ شورای انقلاب
مصوب ۱۳۸۸/۰۵/۱۳ (مجمع تشخیص مصلحت نظام) در ماده ۵ آمده است :
برای قطع و جابجایی هرگونه درخت در معابر و اماکن عمومی، دولتی و خصوصی واقع در محدوده و حریم شهر، با درخواست مالکین، متولیان، متصدیان و اشخاص مسئول این اماکن، در موارد زیر پس از تصویب کمیسیون موضوع ماده ۷ آیین نامه، شهرداری مکلف به صدور مجوز می باشد.
الف) درخت غیر مثمری که به سن بهره وری رسیده باشد و به قصد انتفاع از چوب آن درخواست قطع داده شده باشد که در این صورت باید به جای آن که توسط مالک با متقاضی مجدداً درخت غرس شود.
چنانچه شهرداری مایل به حفظ درخت باشد، بهای عادله چوب آن را با توافق با مالک پرداخت می نماید و در صورت اختلاف بهای آن طبق نظر کارشناس رسمی دادگستری تعیین و به مالک پرداخت خواهد شد.
ب) درختی که به علت آفت زدگی، بیماری، انگل و یا علل غیر عمد دیگر خشک شده و یا احتمال سرایت آفت و بیماری از آن به دیگر درختان و گیاهان وجود داشته باشد و یا احتمال سقوط آن برود که در این صورت باید به جای آنها نهال به میزان دوبرابر محیط بن درخت غرس شود ( مطابق تبصره ۲ انجام شود)
چ) درخت در محل احداث ساختمان و یا مسیر راه، کانال و مجاری آب، خطوط انتقال برق، لوله کشی نفت، گاز، تلفن و نظایر آن قرار گرفته باشد و یا به هر نوعی مانع از اجرای طرح های عمرانی و عمومی باشد.
د) درخت واقع در معابر و یا میادین مانع عبور و مرور طبیعی باشد و یا وجود آن برای مالکین و ساکنین مزاحمت ایجاد کرده باشد.

می بینیم که خلا قانونی نداریم و این آسیب ها در پی سهل انگاری دستگاه ها و دلایل شخصی افراد سودجو انجام می شود همانطور که بارها دیده شده پس از آتشسوزی جنگل های کاج سیاهکل در مدت کوتاهی مجوز برداشت این چوبها صادر میشود و این مردم هستند که در مورد دلیل آتشسوزی قضاوت می کنند.
در روز های اخیر دیده شد که شهرداری اقدام سر بر کردن درختان حاشیه بلوار میرزاکوچک خان کرده و شاخه های بزرگ و رشد نموده ( در این چند سال پس از اولین دوره سر بر کردن) که موجب از بین رفتن نمای بد درختان شده بود را قطع نمودند .
البته همیشه هرس درختان با هدف جلوگیری از سقوط شاخه های آسیب دبده و جلوگیری از آسیب سیستم برق شهر صورت می گرفته ولی در چند سال اخیر حتی سود جویی ها نیز با همین دو دلیل توجیه می شدند.
چند دلیل برای این کار از سوی شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر سیاهکل شنیده شد:
• درخت ها دارای پوسیدگی بوده و داخل آنها خالی شده چون قبلا بصورت غیر اصولی هرس شده بودند، ما سعی می کنیم شاخه های پوسیده را ببریم تا به داخل خیابان سقوط نکند.
در این باره طی تحقیقات و مشاهدات عینی به نتایج و راهکار هایی برای حل این مساله رسیدم.

برای ترمیم حفره های ایجاد شده میتوان به روش زیر اقدام نمود:
ابتدا باید داخل حفره کاملاً تمیز گردد و چوبهای پوسیده تراشیده شود به نحویکه پوسیدگی به طور کامل برطرف و چوبهای سالم ظاهر شود.
در مرحله بعد داخل و اطراف حفره روی چوبهای سالم باید با محلول سم مناسب نظیر بنومیل یا اکسی کلرور مس به نسبت توصیه شده لیندین یا سوین در هزار به طور کامل شسته و ضد عفونی شود.
پس از ضد عفونی ، داخل حفره روی چوبهای سالم با چسب پیوند سرد به طور کامل پوشانده شود، برای پر کردن حفره میتوان از سیمان استفاده نمود اینکار با مسدود کردن ورودی حفره و ریختن سیمان از بالای حفره امکانپذیر است.
اما در روش فعلی نه تنها این پوسیدگی از بین نمیرود بلکه در سالهای آتی بیشتر می شود.

• درخت ها برای سیم های برق مشکل ساز هستند
چنانکه برای شهردار قبلی هم توضیح داده بودیم روشهایی در کشاورزی وجود دارد که بتوان شاخه ها را بصورت جهت دار رشد داد تا دیگر به سیم برق نرسیده و به صورت عمودی رشد نکنند همانطور که در شهرستان تالش این کار انجام شده و تمام خیابان ها مملو از درختان چنار هستد که مانند چتری بزرگ خیابان را پوشش داده اند.
• شاخه های کوچک هرس میشوند و با شاخه های بزرگ کاری نداریم
در این مورد قضاوت با خواننده است و خود باید تشخیص دهند واقعا کدام شاخه ها بریده شده اند.
در این روش برای جلوگیری از پوسیدگی و رویش مجدد شاخه باید از رزین های مخصوص این کار استفاده نمود تا علاوه بر رشد جوانه تازه پوشش مناسبی برای جلوگیری از خروج شیره و ورود آفت و آب به داخل درخت شود.

و پاسخ هایی از این دست.

البته با توجه به ضایعات بجا مانده از این اقدام میتوان متوجه شد هدف سودجویی نبوده و در راستای تصمیماتی برای شهر است اما این راهکار یک روش غیر اصولی و کارشناسی نشده است که علی رغم تماسهای مکرر بنده و عده ای از فعالان زیست محیطی شهر مبنی بر تعلیق موقت فعالیت و رسیدن به راهکار جامع و علمی و عملی ، سرانجام هرس درختان در نزدیکی استخر پاشوران متوقف شد .

امید است شورای شهر با توجه به شعارهای غریب به اتفاق اعضا مبنی بر استفاده از خرد و علم جمعی و همچنین دست اندر کاران شهرداری با اتخاذ تصمیمات بجا، از این اقدامات شتاب زده جلوگیری نمایند تا همانند گذشته به این شهر و مردمانش جفا نشود.

منابع
تیم گردشگری و محیط زیست سیاهکل و دیلمان : www.siyahkal.com
شهرداری کرج http://karaj.ir
جامعه وکلای پیشرو http://vokalayepishro.com
سازمان جنگلها ، مراتع و آبخیز داری کشور http://www.frw.org.ir
شهرداری اصفهان http://www.isfahan.ir
ویکی پدیای پارسی :‌http://www.fa.wikipedia.org
نقش مبلمان شهری بر هویت شهری و شهرسازی حجت ارژنگی

انتهای پیام/