برترین و مهمترین ویژگیهای رسول خدا(ص)

به گزارش درسیاهکل وبلاگ سراج منیر نوشت:

سبک زندگی اسلامی یکی زیبا ترین مباحثی است که در سالهای اخیر مورد توجه اندیشمندان شیعی واسلامی قرار گرفته است. دین مبین اسلام بخصوص مذهب حقه ی تشیع با برخوردار بودن از الگوهای برتر درست زیستن، برترین پیشگام و پشرو در معرفی بهترین سبک زندگی به حساب می‎آید.در این نوشتارسعی داریم گوشه ای از شاخصه‌ها و مولفه‌های اخلاقی سبک زندگی نبوی را مورد دقت قراردهیم. عبودیت و بندگی اولین و مهمترین شاخصه‌ای که در زندگی پیامبر اکرم صلی‎الله‎علیه ‎وآله‎وسلم باید مورد دقت و توجه قرار گیرد؛ عبودیت و بندگی ایشان است. چرا که یگانه پرستی و سر تعظیم فرو آوردن در برابر خداوند متعال یکی از برترین شاخصه های درست زیستن به حساب می آید.از این رو در آيات وحيانى قرآن، بارها به اين شاخصه ارزشمند اشاره شده است. قرآن كريم مى فرمايد: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ[الذاريات آیه : ۵۶]و جنّ و انس را نيافريدم جز براى آنكه مرا بپرستند»«إِنَّا سَنُلْقِى عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلاً * إِنَّ نَاشِئَةَ الَّيْلِ هِىَ أَشَدُّ وَطًا وَ أَقْوَمُ قِيلاً * إِنَّ لَكَ فِى النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلاً * وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَ تَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلاً»؛[۱] «در حقيقت ما به تو گفتارى گرانبها القا مى كنيم. مسلماً نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت تر است و تو در روز، تلاش مستمر و طولانى خواهى داشت و نام پروردگارت را ياد كن و تنها به او دل ببند.» امّ سلمه در گزارشى از چگونگى عبادات و راز و نيازهاى شبانه پيامبر صلی‎الله‎علیه‎وآله‎وسلم مى‎گويد: «وقتى در نيمه هاى شب، متوجه عدم حضور پيامبرصلى الله عليه وآله شدم به جستجو پرداختم و با كمال شگفتى ديدم حضرت در نيمه هاى تاريك شب در گوشه اى ايستاده، دستها را به سوى آسمان دراز كرده و اشك از چشمانش سرازير است و با خداوند راز و نياز مى كند و با لحنى آكنده از عشق و سوز و معرفت مى گويد: «اَللَّهُمَّ لا تَنْزَعْ مِنِّى صالِحَ ما اَعْطَيْتَنِى اَبَداً، اَللَّهُمَّ لا تَشْمُتْ بِى عَدُوّاً وَلا حاسِداً اَبَداً، اللَّهُمَّ وَلا تَرُدَّنِى فِى سُوءٍ اسْتَنْقَذْتَنِى مِنْهُ اَبَداً، اللَّهُمَّ وَلا تَكِلْنِى اِلى نَفْسِى طَرْفَةَ عَيْنٍ اَبَداً؛ پروردگارا! هرگز از من نيك ترين عطاهايت را باز پس نگير! خدايا! مرا در معرض شماتت دشمن و افراد حسود قرار نده! بار الها! مرا دوباره به حوادث بد و ناگوار كه نجات داده اى برنگردان! بار پروردگارا! مرا [يك لحظه ] به اندازه چشم به هم زدن به نفس خودم واگذار مكن!»[۲] به اين جهت على عليه السلام در مناجاتهاى خود مى فرمود: «اِلهِى كَفَى بِى عِزّاً أَنْ اَكُونَ لَكَ عَبْداً؛[۳] خدايا اين عزت و افتخار براى من كافى است كه فقط بنده تو باشم.» پیامبر رحمت و مهربانی از جمله خصوصیات و ویژگی‌های منحصر به فرد پیامبراکرم (صلی الله علیه وال وسلم) لطف و رحمت و مهربانی ایشان به دیگران است.رحمت و مهربانی که موجب شد، اعراب سنگ دل جاهلی را مجذوب رفتار و اخلاق ومنش خود نماید. ویژگی که حضرت را به رحمة للعالمین معروف ساخت تا به جهانیان ثابت نماید که شریعت پاک الهی با خشونت و قتل و سنگدلی تناسبی ندارد.خدای متعال در مورد پيامبرش فرمود: «وَما أرْسَلْناكَ إلاّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ[۴]؛ «و تو را جز رحمتی برای جهانيان نفرستاديم.» علامه حلّی رحمه الله در رساله سعديه از آن حضرت نقل كرده است «وَالّذی نَفْسی بِيَدِهِ لا يَضَعُ اللّهُ الرَّحْمَةَ إلاّ عَلی رَحيمٍ. قالوا: يا رَسولَ اللّهِ كُلُّنا رَحيمٌ. قالَ: لَيْسَ الَّذی يَرْحَمُ نَفْسَهُ وَاَهْلَهُ خاصَّةً وَلكِنْ الَّذی يَرْحَمُ المُسلِمينَ وَقال صلی‎الله‎علیه‎وآله‎وسلم: قال اللّه تعالي: إن كُنْتُم تُريدونَ رَحْمَتی فارْحَموا؛ سوگند به آنكه جانم در دست اوست، رحمت خدا جز افراد مهربان را در بر نمی‎گيرد. اصحاب گفتند: ای رسول خدا! ما همه مهربانيم. فرمود: مقصود كسانی نيستند كه فقط نسبت به خود و خانواده شان مهربانند؛ بلكه مقصود كسانی هستند كه به همه مسلمانان مهربانند. خدای متعال فرمود: اگر خواهان مهربانی (و بخشايش) من هستيد، پس (نسبت به هم) مهربان باشيد.» [۵] تواضع و فروتنی یکی دیگر از خصوصیات ارزشمند پیامبر اکرم (صلی الله علیه وال و سلم) تواضع و فروتنی ایشان است. با توجه به این که حضرت در موقعیت فوق العاده اجتماعی و سیاسی درجهان به حساب می آمدند؛ ولی هیچگاه دیده نشد، که حضرت با زیردستان خود با تکبر و فخر فروشی صحبت نماید وجود این ویژگی خود حاکی از روح بزرگ و الهی رسول اکرم (ص) دارد. امام باقرعليه السلام فرمودند: فرشته اي نزد رسول خداصلي الله عليه وآله آمد و عرض كرد: خدايت مخيّر فرموده كه اگر خواهي، بنده اي متواضع و رسول باشي و اگر خواهي، پادشاهي رسول باشي. جبرئيل عليه السلام اين صحنه را مي ديد. رسول خداصلي الله عليه وآله از راه مشورت، به جبرئيل عليه السلام نگريست. او با دست اشاره كرد كه افتادگي را اختيار كن و لذا رسول اكرم صلي الله عليه وآله در جواب آن فرشته فرمود: بندگي و تواضع را با رسالت اختيار كردم. فرشته مزبور در حالي كه كليد خزانه هاي زمين را در دست داشت، گفت: اينك چيزي هم از آنچه در نزد خدايت داري، كاسته نشد[۶] برترین و مهمترین ویژگیهای رسول خدا(ص) به عنوان انسانی کامل – از ویژگیهای بسیار بزرگ آن حضرت ـ که در قرآن به آن اشاره شده است ـ مسأله «رحمه للعالمین» بودن ایشان است. خداوند متعال می‌فرماید، ما شما را به عنوان پیک به سوی مردم فرستادیم و در سوره آل عمران می‌فرماید «تو مظهر رحمت الهی هستی و اثرش در وجودت عبارتست از اینکه با مردم با زبان خوش صحبت می‌کنی، قلبت با مردم صاف است؛ اگر تو انسان درشت خو بودی و صفات تاریکی داشتی قطعاً مردم از اطرافت پراکنده می‌شدند، ولو به علم غیب هم متصل بودی! اما آن چیزی که مردم از وجود تو استفاده خواهند کرد، همین مظهریت رحمت الهی ـ با مردم کنار آمدن، رابطه برقرار کردن و …. ـ است. به واسطه این سخن الهی پی می‌بریم که خداوند متعال، رحیم است و انسان را نیافریده است که بسوزاند، بلکه انسان را خلق نموده تا از رحمتش به ما سهمی عنایت کند؛ بنابراین مهم است که انسان به این نکته توجه داشته باشد که چون خدا «فیاض علی الاطلاق» است از خلقت انسان هدفش این بوده است که از فیضش به آدمیان نصیبی برساند. از این رو ملاحظه می‌کنیم قرآن هم سفارش می‌کند مظهر رحمت الهی، پیامبر(ص) است، پیامبری که با سیمای متبسم با مردم روبه رو می‌شد و مردم را احترام می‌کرد؛ از این جهت آن چیزی که از قرآن فهمیده می‌شود، همین مظهریت رحمت الهی است. در رویارویی با دشمنان – با توجه به آیه «رحماء بینهم و اشداء علی الکفار» که خدای متعال اصحاب حضرت را این گونه توصیف می‌کند، ایشان در مسایل اصولی قاطعیت داشتند و اهل معامله نبودند، اما در غیر مسایل اصولی این‌گونه نبود و با مردم کنار می‌آمدند؛ به عنوان مثال مشرکان به ایشان پیشنهاد کردند یک روز در مراسم ما در بتخانه‌ها شرکت کن و یک روز هم ما می‌آییم نماز می‌خوانیم. حضرت فرمودند دین خدا(توحید) سهم بندی نشده است که بخشی را به شما دهیم و بخشی را به اسلام. خداوند متعال می‌فرماید «قولوا لااله الاا…» توحید شریک بردار نیست! اگر کسی خدا را قبول کرد، تمام باطل را نفی می‌کند! لذا ایشان در مسایل اصولی بسیار جدی و قاطعیت داشتند و در مسایلی که قابل گذشت بوده ـ تا جای ممکن ـ می‌گذشتند و مظهریت رحمت الهی را نشان می‌دادند. آیه‌های «انک لعلی خلق عظیم» و «لقد کان لکم فی رسول ا… اسوة حسنه» بیانگر چه شاخصه‌هایی از رسول خدا(ص) است؟ – اخلاق پیغمبر اکرم (ص) بسیار در سطح عالی بود و خداوند این مسأله را بیان می‌کند که پیغمبر در مرتبه عالی از اخلاق قرار داشت. اینجا این نکته فهمیده می‌شود که اسلام دین اخلاق است، بنابراین روایاتی که در رابطه با اخلاق آمده، گسترده است. اخلاق از ریشه خلق است و خلق هم سیرت باطنی است و تا زمانی که اصلاح نشود، انسان عوض
 نمی شود. بنابراین رسول ا…(ص) می‌گویند هدف از بعثت من ترویج مکارم ـ یعنی اخلاقهایی که برای دنیا و آخرت انسان مفید است ـ می‌باشد «انک لعی خلق العظیم» اشاره به شخصیت اخلاقی این مرد بزرگ جهان خلقت دارد، لذا اگر می‌گوییم دین اسلام، دین اخلاق است، حرف نا بجا نزده‌ایم. بنابراین اگر خلق انسان اصلاح شود، هم دنیایش اصلاح شده و هم آخرتش. در خصوص آیه «لقد کان لکم فی رسول ا… اسوه حسنه» نیز باید بیان کرد مردم آنچه در 23 سال از رسول خدا مشاهده کردند رفتار و کردار ایشان بود. رفتار روزانه پیامبر (ص) با خانواده، دوستان و دشمنان، درسی عملی برای یادگیری انسان کامل شدن بوده است، لذا در این آیه که خداوند می‌فرماید پیامبر اسوه است»، یعنی ای مردم برنامه زندگی خود را با کردار و رفتار پیامبر تنظیم کنید. البته اگر بخواهیم در مسائل تربیتی مؤثر واقع شویم باید اسوه، مقتدا و الگو داشته باشیم. یکی از نشانه‌های بزرگواری ایشان تربیت علی بن ابی طالب است. امام علی(ع) می‌فرمایند 
«ادّبی رسول ا… (ص)؛ من را پیغمبر بزرگوار تربیت کرد» یعنی پیامبر اسلام (ص) ادب الهی را به من آموخت و خود حضرت می‌فرماید «ادَّبَنیَ ا…؛ خدا مرا تربیت کرد». باید توجه داشته باشیم حلقه ای که بین انسان و خداست همین ادب است؛ اگر انسان بتواند این ویژگی را از پیغمبر فراگیرد، به شخصیتی تبدیل می‌شود که بنا به گفته قرآن به حیات طیبه دست پیدا می‌کند؛ این حیات «زندگی گوارا» است. زندگی گوارا بدین معنا نیست که در آن سختی نباشد؛ اگر انسان از نظر فکری توجیه باشد، همه مشکلات در وجودش هضم شده و دیگر خسته نمی شود. اگر برنامه دین را در وجود خود پیاده کنیم حتماً زندگی و حیات طیبه را با الگو قرار دادن پیامبر (ص) برای خود هموار می‌کنیم. بنابراین اسوه گسترده تر از اخلاق است، زیرا اخلاق به یک جنبه زندگی اشاره می‌کند. نکته ها و پیام ها چگونه می‌توان ویژگیهای اخلاقی آن حضرت را در جامعه نهادینه کرد؟ – انسان موجود متفکر است، معنای حیوان ناطق نیز همین است؛ یعنی انسان از راه فکر کردارش دگرگون می‌شود، لذا باید فکرش بسازد، ولی متأسفانه انسانها سهم بسیار کمی در زندگی خود برای این مسأله می‌گذارند. قرآن چگونه به انسان و دنیا می‌نگرد؟ تعریف انسان چیست؟ ما چه هدفی داریم؟ چرا آمدیم و چرا می‌رویم؟ اگر انسان نتواند به پاسخ اینها برسد نمی تواند معارف اهل بیت (ع) را در وجودش محقق کند.در تعبیر دینی به این مسایل اصول دین گفته می‌شود، ولی در تعبیر روز به جهان بینی شهرت دارد. یعنی یافتن علت قدم نهادن انسان به دنیا! اگر پاسخ اینها را پیدا کنیم، مسیر اصلی خود را پیدا خواهیم کرد. مأموریت اصلی انبیا این است که انسان مسیر اصلی خودش را پیدا کند. اینکه در ابتدا انسان با خدا آشتی کند. پیامبر اکرم (ص) بهترین الگوی برتر درست زیستن استاز این رو  با اقتدا و پیروی از ایشان می توان سعادت دنیا و آخرت را برای خود تضمین نمود.تواضع و فروتنی پیامبر اکرم (ص) نشانه اوج عظمت و بزرگی ایشان دارد چرا که در اوج قدرت داری برترین صفات انسانی واخلاقی بودند.عبودیت و بندگی پیامبر اکرم (ص) بهترین شاخصه ی سبک  زندگی اسلامی به حساب می آید.چرا که مرز میان زندگی اسلامی و غیر اسلامی با این شاخصه ی ارزشمند مشخص می شود. پی نوشت: [۱]مزّمّل/۵ – ۸ [۲]بحار الانوار، ج ۷۴، ص ۴۰۲ [۳] فسير قمى، على بن ابراهيم بن هاشم قمى، قم، دار الكتاب، ۱۳۶۷ ش، ج ۲، ص ۷۴ [۴] واقعه / ۳۵ – ۳۶ [۵] تفسير منهج الصادقين، ملا فتح اللّه كاشانى، تهران، كتابفروشى محمّدحسن علمى، ۱۳۳۶ ش، ج ۶، ص ۳۹۹ [۶]الكافي، كليني، ج ۲، ص ۱۲۲