چهار شنبه سوری

درسیاهکل/محسن پرتوی: چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌های ایرانی است که در شب آخرین چهارشنبهٔ سال (سه‌شنبه شب) برگزار می‌شود.

باید توجه داشته باشیم که چهارشنبه سوری و عید نوروز امسال مصادف با ایام شهادت بانوی بزرگ اسلام و ایام فاطمیه شده است و حرمت این ایام را رعایت کنیم.
بررسی ها نشان می دهد هر ساله حرود 2000 نفردر کشور در مراسم اینروز دچار سوختگی وحادثه می شوند.

بیشترین گروه آسیب دیده در حوادث چهارشنبه سوری را گروه سنی ۱۶ تا ۲5 سال تشکیل می دهند. سپس گروه سنی ۸ تا ۱۵ سال هستند. ضمن این كه از این تعداد مصدوم حدود 70تا 80 درصد مرد هستند.

معمولا درصد آسیب دیدگان در شهرها بالا بوده و گاه تا 95درصد می رسد و بیشتر آنها از انفجار ترقه دچار مصدومیت می شوند. متأسفانه بیش از 50 درصد این افراد، دانش آموز هستند.
در شاهنامه فردوسی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز وجود دارد که نشان‌ دهنده کهن بودن این جشن است. مراسم سنّتی مربوط به این جشن ملّی، از دیرباز در فرهنگ سنّتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شده‌است.
واژه «چهارشنبه‌سوری» از دو واژه چهارشنبه — نام یکی از روزهای هفته — و سوری که در زبان کُردی و پشتو و چند زبان دیگر ایرانی به معنی «سرخ» است ساخته شده، که اشاره به سرخی آتش دارد.

آتش بزرگی که تا صبح زود و برآمدن خورشید روشن نگه داشته می‌شود که این آتش معمولاً در بعد از ظهر زمانی که مردم آتش روشن می‌کنند و از روی آن می‌پرند آغاز می‌شود و در زمان پریدن می‌خوانند: «زردی من از تو، سرخی تو از من». این جمله نشانگر مراسمی برای تطهیر و پاک‌سازی است که واژه «سوری» به معنی «سرخ» به آن اشاره دارد. به بیان دیگر مردم خواهان آن هستند که آتش تمام رنگ پریدیگی و زردی، بیماری و مشکلاتشان را بگیرد و بجای آن سرخی و گرمی و نیرو به آنها بدهد. چهارشنبه‌سوری جشنی نیست که وابسته به دین یا قومیّت افراد باشد و در میان بیشتر ایرانیان رواج دارد.
نمی توان گفت چهارشنبه سوری از رسم های کهن پیش از اسلام هست. زیرا پیش از اسلام هر یک از روزهای ماه را نامی بود، نه روزهای هفته را. استاد پورداود در این باره می نویسد : آتش افروزی ایرانیان در پیشانی نوروز از آیین های دیرین است ( … ) شک نیست که افتادن این آتش افروزی به شب آخرین چهارشنبه سال، پس از اسلام رسم شده است.
آتش افروختن شب چهارشنبه آخر سال، یا چهارشنبه آخر صفر را، برخی به قیام مختار نسبت می دهند : مختار سردار معروف عرب وقتی از زندان خلاصی یافت و به خونخواهی شهیدان کربلا قیام کرد، برای این که موافق و مخالف را از هم تمیز دهد و بر کفار بتازد، دستور داد شیعیان بر بام خانه خود آتش روشن کنند و این شب مصادف با شب چهارشنبه آخر سال بود. و از آن به بعد مرسوم شد.
در برخی از شهرهای آذربایجان چون ارومیه، اردبیل و زنجان، همه چهارشنبه های ماه اسفند هر یک نقش و نام معینی دارند، که از جمله در منطقهً زنجان: نخستین چهارشنبه را موله گویند و به شستن و تمیز کردن فرش های خانه اختصاص می دهند.
دومین چهارشنبه را سوله گویند، در این روز به خرید وسیله ها و نیازمندیهای عید می روند. سومین چهارشنبه را گوله گویند و به خیس کردن و کاشتن گندم و عدس و غیره برای سبزه های نوروزی اختصاص دارد. چهارمین و آخرین چهارشنبه سال ( چهارشنبه سوری ) را کوله گویند؛ کوله در ترکی به معنی کهنه و فرسوده است.
در برخی از شهرهای ایران، از جمله ایلام (نوروز آباد)، تویسرکان، کاشان، و … مراسم چهارشنبه سوری را آخرین چهارشنبه ماه صفر برگزار می کنند و آخرین آتش نیز از رسم ها است. بنابر نوشته تذکره صفویه کرمان نیز، چهارشنبه سوری در ماه صفر بوده است.
تاریخ ایران باستان پر از جشن هایی است كه همگی بر پایه دید و نگاه پیشینیان، دارای فلسفه و جوهری وجودی اند. امروزه تنها « جشن سوري » ، معروف به « چهارشنبه سوري » و نيز « جشن سده » برايمان به يادگار مانده است و در باره جشن هاي فراموش شده ي آتش، به « آذرگان » در نهم آذر ماه و « شهريورگان » يا « آذر جشن » مي توان اشاره داشت .
چهارشنبه سوری را چگونه بر پا کنیم ؟

با وجود تکنولوژی های جدید خانه سازی، ایجاد مجموعه های مسکونی، آپارتمان نشینی، در دسترس نبودن کاه، بوته و هیمه ( به علت استفاده از گاز و برق به عنوان وسیلهً حرارتی )، در اختیار نداشتن فضای مناسب، و بویژه دگرگونی های فرهنگی و پیدایش وسایل جدید آتش بازی مانند ترقه های انفجاری، مراسم چهارشنبه سوری چهره نمادین خود را بتدریج از دست داده وهر ساله با حوادث دلخراشی به همراه است. لذا لازم است برای پیشگیری از خطرات آن به فرزندانمان اطلاع رسانی وآموزش های کافی داده شود .

امید است مردم فهیم شهرستان سیاهکل با ایجاد فضایی مناسب الگویی در برگزاری مناسبتها و رسومات باشند . طوری نباشد که چهارشنبه سوری به چهارشنبه سوزی تبدیل شود و خانواده هایی را درسال نو عزادار ببینیم .انشاء الله

در پایان هرچند تمایلی برای قرار دادن تصاویر حوادث چهار شنبه سوری سال های پیش مربوط به هموطنان را ندارم اما چند تایی را با فاصله گذاشته ام در صورت ناراحتی قلبی لطفا نگاه نکنید .

تصاویر در زیر با فاصله آمده است.

 منابع ذکر خواهد شد.